Wystawa August Zamoyski. Myśleć w kamieniu. Zakopane - Muzeum tatrzańskie
Wystawa Augusta Zamoyskiego to wielowątkowa opowieść prezentująca zarówno twórczość, jak i barwne życie artysty. Narracja ekspozycji poprowadzona została nie tylko za pomocą dzieł sztuki, ale też bogatej archiwalnej spuścizny twórcy ze zbiorów Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, zawierającej jego amatorskie filmy, fotografie, notatki, korespondencję i szkicowniki.
August Zamoyski. Myśleć w kamieniu to projekt, który ukazuje sylwetkę i dorobek artystyczny najwybitniejszego – obok Xawerego Dunikowskiego – polskiego rzeźbiarza pierwszej połowy XX wieku, tworzącego przede wszystkim na emigracji we Francji i w Brazylii.
Obok materiałów archiwalnych oraz pamiątek z rodzinnego pałacu artysty na Lubelszczyźnie z Muzeum Augusta Zamoyskiego w Jabłoniu na wystawie prezentujemy 24 rzeźby z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie. Są one odzwierciedleniem wszystkich okresów w twórczości Zamoyskiego – od czasów formizmu, kiedy jego prace są najbardziej eksperymentalne, poprzez okres klasycyzujący – gdzie osiąga pełnię dojrzałości i indywidualizm, aż do ekspresjonizmu, który przynosi ostre deformacje, dotąd nieobecne w jego dorobku. Nie jest to klasyczny, muzealny pokaz, lecz próba stworzenia portretu artysty z historią w tle – z panoramą miejsc, środowisk artystycznych, prezentacją niezwykle interesujących przyjaciół otaczających rzeźbiarza.
Ekspozycji rzeźb towarzyszy pokaz obrazów wybitnych malarzy i przyjaciół artysty z okresu zakopiańskiego: Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego) – w tym słynny autoportret Ostatni papieros skazańca ze zbiorów Muzeum Literatury – oraz seria kompozycji pastelowych tego twórcy, a także dzieła Rafała Malczewskiego, Leona Chwistka i Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej.
W unikatowych na skalę światową amatorskich filmach kręconych kamerą na wąskotaśmowych filmach Pathé-Baby z lat 1927–1929 Zamoyski utrwalił nie tylko swoich najbliższych, ale też sławnych przedstawicieli paryskiej bohemy: Marca Chagalla, Louisa Marcoussisa, Alicję Halicką, Mojżesza Kislinga, Jeana Cocteau, ale także Artura Rubinsteina, a przede wszystkim Witkacego z kręgiem przyjaciół. Z wizualnej opowieści wyłania się sylwetka niekonwencjonalnego człowieka o wielorakich talentach i przymiotach: arystokraty, twórcy, melomana, teoretyka sztuki, obieżyświata, zapalonego sportowca, poligloty, nauczyciela, przyjaciela słynnych artystów i pisarzy oraz – przede wszystkim – jednego z najznakomitszych polskich rzeźbiarzy XX wieku.
Prezentowana w Muzeum Tatrzańskim im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem wystawa jest piątą odsłoną wielkiej monografii, którą w 50. rocznicę śmierci artysty przygotowało Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Kolejne edycje tej „wędrującej” wystawy miały miejsce w Muzeum Narodowym w Poznaniu (2020), Muzeum Narodowym w Gdańsku (2022) oraz Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu (2024). Impulsem do stworzenia zakopiańskiej edycji wystawy stały się przypadające w 2025 roku dwie rocznice: 55. rocznica śmierci artysty oraz 100. rocznica słynnego wyczynu sportowego rzeźbiarza, który w 1925 roku pokonując rowerem trasę Paryż-Zakopane ok. 3000 km w 21 dni udowodnił, że był także doskonałym sportowcem. Był przede wszystkim jednym z najbardziej nowatorskich twórców rodzącej się awangardy XX wieku i prekursorem nowego myślenia o rzeźbie.
W nowej aranżacji rozbudowana została opowieść o zakopiańskim okresie życia i twórczości artysty. Prezentowana w salach Muzeum Tatrzańskiego ekspozycja obejmuje sześć rozdziałów – kolejne etapy życia i okresy twórczości Zamoyskiego, które wyznaczone zostały przez ważne zdarzenia, fascynacje i podróże.
15 stycznia 2019 roku dzięki współpracy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Narodowego w Warszawie oraz Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie podpisano akt zakupu kolekcji niemal stu rzeźb Augusta Zamoyskiego, jednego z najwybitniejszych rzeźbiarzy polskich XX w. Dzieła, prezentowane do tej pory w Musée Auguste Zamoyski w Prieuré des Granges koło Sylvanès we Francji, trafiły – zgodnie z wolą artysty – do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. To wydarzenie bezprecedensowe w powojennej historii polskiego muzealnictwa, które wieńczy także wieloletnie starania Andrzeja Wata i Janusza Odrowąż-Pieniążka, wieloletniego dyrektora Muzeum Literatury o powrót z Francji do Polski archiwum Augusta Zamoyskiego oraz unikalnej kolekcji jego rzeźb. Więcej o Andrzeju Wacie można przeczytać na stronie Muzeum Literatury.
